Bylica

wrz 2, 2017 przez smolarek-wedliny.pl

Bylica (Artemisia L.) jest rodzajem z rodziny złożonych (Compo- sitae Gaertn.; Asteraceae Dumort.). Jedni autorzy wyprowadzają nazwę łacińską rodzaju od rzymskiego artemis, co oznacza „zdro­wie”, inni wiążą ją z Artemidą, grecką boginią łowów i wydawa­nia potomstwa. Bylice to byliny, rzadziej rośliny roczne lub niskie półkrzewy ze zdrewniałym korzeniem. Owłosienie pajęczynowato- -wełniste lub filcowate. Kwiaty drobne, obupłciowe, zebrane w małe koszyczki, a te zebrane w grona. Znanych jest około 400 gatunków rosnących głównie na półkuli północnej, w ZSRR — około 170 gatunków spotykanych prawie wszędzie, ale najszerzej rozpowszechnionych na stepach i półpustyniach Azji Środkowej, Kazachstanu i częściowo na Kaukazie.

Spośród gatunków uprawianych w różnych krajach znaczenie lecznicze mają: bylica boże drzewko (A. abrotanum L., 2n = 18),

bylica piołun (A. absinthium L., 2n = 18), bylica cytwarowa (A. ci­rca Berg., 2n = 18), bylica estragon (A. dracunculus L., 2n = 18, 36, 54, 72), A. kurramensis Quazilbash (2n = 18, 36), bylica nad­morska (A. maritima L. s. 1., 2n = 18, 36, 54), bylica pontycka {A. pontica L., 2n = 18) i bylica pospolita (A. vulgaris L., 2n = 16, 18, 36, 54).

Właściwości lecznicze bylic znane były od dawna. „Geoponiki” zalecały pić podczas prac polowych nalewkę lub odwar bylicy, aby uniknąć udaru słonecznego.

W Rosji bylicą odymiano pomieszczenia podczas epidemii. Zale­cano bylicę przy chorobach przewodu pokarmowego, malarii, cho­robach wątroby, żeńskich narządów płciowych, jako środek prze- eiwrobaczy i żółciopędny.

Pod turecką nazwą „jemszan”, „jewszan” bylica jest wspomnia­na w Kronice Ipatjewskiej i Wołyńsko-Galicyjskiej. W lecznictwie ludowym stosowano bylicę w celu poprawienia apetytu i trawienia (wódka, nalewki, wermut). Suchymi liśćmi i pędami bylicy przy­prawiano pieczone i duszone tłuste potrawy (zwłaszcza z kaczki i gęsi). Gałązki bylicy stosowano przeciw pchłom, pluskwom, ka­raczanom i po prostu „dla zapachu”.Bylicę zawierają znaczne ilości olejków eterycznych, flawono- idy, kumaryny, seskwiterpenowe laktony, witaminy, kwasy orga­niczne, cukry, śluzy i niedużą ilość alkaloidów. Niektóre gatunki zawierają w olejkach eterycznych azuleny; cyneol zawarty w olej­kach eterycznych wielu bylic warunkuje ich właściwości przeciwrobacze. Kompleks frakcji polifenolowych ma wpływ żółciotwór. Występowaniu kwasu izowalerianowego przypisać można uspokajające działanie niektórych gatunków by­licy. Różnorodność składu chemicznego zapewnia szeroki zakres działania terapeutycznego i powszechne stosowanie bylic w lecznictwie ludowym. Bylica boże drzewko jest półkrzewem wysokości 80 cm, sadzo­nym w parkach na południu ZSRR. Rośnie w południowo-wschod­niej Europie, Iranie i w Azji Mniejszej, uprawiany jest w Europie Południowej i USA. Łodygi są rozgałęzione, gęsto ulistnione, dolne liście podwójnie pierzaste o bardzo wąskich odcinkach, środkowe i górne pojedyn­czo pierzaste, równowąskie. Kwiaty zielonkawożółte w prawie ku­listych koszyczkach zebranych w grona. Roślina zawiera olejek eteryczny o zapachu cytrynowym, go­rycz, alkaloid abrotaninę, żywicę, związki kumarynowe, flawono- idy, kwasy organiczne i garbniki. Młode pędy służą do aromaty­zowania keksów, wyrobów cukierniczych i likierów. Esencję sto­suje się w homeopatii przy niedokrwistości i skazie limfatycznej. Kłącza używane są do leczenia padaczki i gruźliczego zapalenia opon mózgowych. Bylica piołun (piołun) jest byliną do 1—2 m wysokości, o pionowym korzeniu, rozpowszechnioną w strefie umiarkowanej Eu­razji i w Afryce Północnej, zawleczoną do Ameryki Północnej i Południowej. Uprawia się ją w Europie Środkowej i Południo­wej, w USA (głównie w stanach Michigan i Indiana) i w Brazylii.Łodygi są wzniesione, w górnej części rozgałęzione, z lekka że­browane. Wszystkie części rośliny szarawozielone, miękkie w do­tyku, pokryte szarym, filcowatym owłosieniem. Liście odziomko­we podwójnie lub potrójnie pierzastosieczne, liście łodygowe pod­wójnie pierzastosieczne, górne — mniejsze. Kwitnienie w lipcu — sierpniu. Kwiatostany — kuliste, zwisające koszyczki zebrane w grona tworzące wiechę. Kwiaty rurkowate, żółte, wewnętrzne obupłciowe, zewnętrzne żeńskie. Pręcików 5, słupek 1 z dwoma znamionami. Owocem jest brunatnawa, podługowata niełupka bez wieńca włosków. Masa 1000 niełupek około 0,1 g. Jedna roślina może wykształcić do 100 000 niełupek.
Cała roślina jest gorzka. Dla celów leczniczych zrywa się lub ścina liście bez ogonków przed kwitnieniem roślin, ziele (wierz­chołki pędów) ścina się sierpami lub nożami na początku kwitnie­nia. Wydajność suchego surowca 24—25% (okres przechowywania do dwóch lat).
Piołun jest rośliną przyprawową i leczniczą. Kwitnące pędy słu­żą do sporządzania napojów i przyprawiania niektórych potraw. Olejek eteryczny (zawartość do 2%) używany jest w produkcji win — wermutu. Antyczni autorzy wysoko cenili lecznicze właściwości piołunu. Lonicerus radził dodawać go do różnych potraw jako środek sprzyjający trawieniu, rozgrzewający i wydalający trucizny oraz żółć. Awicenna przypisywał piołunowi właściwości żółciopędne, moczopędne i przeciwgorączkowe, uważał go także za środek żołądkowy i regulujący miesiączkowanie. Piołun ugotowany z ryżem i przyprawiony miodem Awicenna zalecał przeciw robakom, przy zatruciu grzybami i przeciw obrzękom, a opatrunki z piołunem i kompresy — przy chorobach uszu. W salerneńskim kodeksie zdrowia wspomniano o stosowaniu przeciw obrzękom opatrunków z roztartym piołunem i o jego leczniczym działaniu w przypad­kach kamicy moczowej oraz paraliżu. Na Rusi uważano sok piołunu za środek gojący rany i oczysz­czający krew. Odwar z majowego piołunu pito przy gorączce z dreszczami, żółtaczce, wodnej puchlinie, chorobach wątroby, pę­cherza moczowego i śledziony, bezsenności, omdleniach, wymio­tach, biegunce, duszności i zapaleniu jelit, a w połączeniu z lewa­tywami czosnkowymi stosowano przeciw glistom obłym i owsikom.