Witaminy dla kobiet zawarte w marchwi
Do rodzaju marchew (Daucus L.) z rodziny baldaszkowatych (Umbelliferae Juss.; Apiaceae Lindl.) należą rośliny zielne dwuletnie, rzadko roczne lub wieloletnie o liściach 2—3-krotnie pierzastych. Znanych jest do 60 gatunków marchwi rozpowszechnionych głównie w krajach śródziemnomorskich, a także w Afryce, Australii, Nowej Zelandii i Ameryce. Najszerzej uprawia się marchew siewną . Dziko rosnąca marchew zwyczajna jest rośliną dwuletnią o grubym, zdrewniałym korzeniu. Najważniejszym ośrodkiem powstawania form dziko rosnącej marchwi zwyczajnej i marchwi siewnej była Azja Południowo-Zachodnia. W uprawie marchew jest rozpowszechniona od koła podbiegunowego do tropików, a w ZSRR — prawie wszędzie. Ze względu na sposób użytkowania dzieli się marchew na jadalną i pastewną.
W pierwszym roku życia marchew siewna tworzy korzeń spi-chrzowy ważący od 30 do 200 g i więcej. Kwitnie i owocuje w dru¬gim roku życia. Liście są długoogonkowe, 2—3-krotnie pierzaste; ogonki przeważnie owłosione. Kwiaty obupłciowe, zebrane w zło¬żony hałdach. Marchew jest zapylana obcym pyłkiem, głównie przez owady (muchówki, małe pszczoły i chrząszcze). Owocem jest rozłupnia rozpadająca się na 2 rozłupki podłużnie owalne, ze skórzastą, żebrowaną okrywą i czterema rzędami szczecinek.
Odmiany jadalne mają korzeń spichrzowy czerwony, pomarań-czowy, rzadziej żółty, odmiany pastewne — biały, żółty, biały z zieloną główką, czerwony lub ciemnofioletowy.
Marchew uprawiali już starożytni Grecy i Rzymianie. Jej resztki znaleziono w neolitycznych osadach nawodnych w Szwajcarii, ale dopiero w XIV w. rozprzestrzeniła się szeroko w Europie (naj¬pierw, prawdopodobnie, w Anglii).
Korzenie spichrzowe marchwi jadalnej zawierają średnio 88,8% wody, 1,1% substancji azotowych, 0,2% tłuszczu, 9,2% węglowo-danów, żelazo, fosfor, wapń, jod, miedź, kobalt, witaminy A (do 25 mg%), B1( Bp, B6, D, H, E, K i PP, olejki eteryczne oraz fla- wonoidy, a także sterole, lecytynę i enzymy. Marchew dostarcza surowca do produkcji preparatów witaminowych. Korzenie spi¬chrzowe jada się na surowo i po ugotowaniu; wchodzą one w skład przypraw, przybrań, sosów, sałatek, pilawu, pierogów i kotletów; są konserwowane, suszone, kwaszone z kapustą i używane do spo¬rządzenia patoki. Pozyskuje się z nich karoten i sok, stosowane jako środki przeciw niedokrwistości, nadciśnieniu i niedostatku mleka u karmiących matek. Celuloza zawarta w marchwi sprzyja wydalaniu cholesterolu z organizmu. Czerwone odmiany służą do barwienia masła i margaryny.
Nasiona marchwi zawierają do 12% tłuszczu i do 1,5% olejku eterycznego, kwiaty — antocyjany i flawonoidy, ziele karotenoidy i ryboflawinę. Wyciąg z nasion (preparat leczniczy Daukarin) działa spazmolitycznie i rozszerza naczynia wieńcowe. Daukarin, zbliżony pod względem właściwości farmakologicznych do keliny, przepisywany jest przy stwardnieniu tętnic i chorobie wieńcowej z objawami dusznicy bolesnej.
Jako roślinę zawierającą liczne witaminy stosuje się marchew w celach profilaktycznych i leczniczych przy hipo- i awitaminozie, niedokrwistości, chorobach układu sercowo-naczyniowego, wątroby i nerek, zaparciach, żylakach odbytu, zaburzeniach wzroku związanych z niedoborem witaminy A (przeciwwskazana przy zaostrzeniu choroby wrzodowej i zapaleniach jelit).
W lecznictwie ludowym sokiem z marchwi z miodem lub marchwią tartą ugotowaną w mleku leczy się zaziębienia, zaburzenia w trawieniu i niemoc płciową. Świeżym sokiem płucze się jamę ustną przy jej zapaleniach. Tartą marchew przykłada się do miejsc oparzonych, owrzodziałych lub zaognionych i do ropni. W kosmetyce stosuje się maseczki z marchwi w przypadku suchej skóry twarzy.
Marchew pastewna stanowi cenną paszę: 100 kg korzeni czerwonej marchwi pastewnej zawiera 14 jednostek pokarmowych, 0,8 kg białka strawnego, 80 g wapnia i 50 g fosforu. Jako pasza witaminowa marchew nie ma dotychczas równych sobie: 1 kg korzeni spichrzowych zawiera od 15,5 do 62,7 mg karotenu, 1,2—16 mg witaminy B*, 0,2 mg witaminy B2 i 11,4 mg witaminy C. Skarmia się marchew surową i gotowaną. Ponieważ zwierzęta niechętnie jedzą nać marchwi, należy ją dawać w niezbyt dużych ilościach, zmieszaną z innymi paszami.
